ضبط در استودیو صدابرداری و آهنگسازی و مهندسی صدا > نزدیکی و همپوشانی ها
خوانندگان امروز زمان زیادی را برای کار و ضبط در استودیو صدابرداری ضبط صرف می‌کنند و چون امروز این بخشی از کار دارای اهمیت است صحبت کوتاهی در مورد استودیو و کارکرد آن داریم.
در استودیوی موسیقی کاری به اتمام می‌رسد که گاه عالی می‌شود و گاه هم ۹ البته این موضوع زمانی جالب است که راجع به تکنیک ضبط و استودیو تقریباً اطلاع داشته باشید دراین‌صورت این مطلب کمکی خواهد بود که راجع‌به عملکرد آن بیشتر بفهمیم که در استودیو چه پیش می‌آید و حتی تا حدودی برایمان مفرح هم خواهد شد.
استودیوهای ضبط با هم تفاوت‌هایی دارند از جهت دستگاه‌ها افراد فنی آکوستیک و صدا و حتی سلیقه‌ها از آن گذشته آدم‌هایی که شما در استودیو با آن‌ها روبرو می‌شوی و غیره در این مبحث کوتاه فهرست وسایل استودیو اشاره کرده و مشخصه‌ای می‌آوریم.
همچنین ببینید >> درباره آهنگسازی
مهندس صدا
مهندس صدا شخصی است که راجع به هر یک از دستگاه داخل استدیو اطلاع دقیق دارد البته اگر کار خود را خوب بشناسد. لازم به ذکر است در ایران مهندس صدا نداریم بلکه متخصص صدا بردار داریم که تجربی کار کرده‌است. او باید شرایطی داشته باشد که بهترین صدا را بتواند ضبط کند و از آن گذشته و مترجم بین موزیسین و دستگاه است و می‌داند که کدام دکمه را بچرخاند که صدای تو گرم‌تر و روشن‌تر و واضح باشد. او می‌داند که کدام افکت را بکار گیرد که با صدای تو هماهنگ باشد و صدای تو را طوری ضبط کند که مثل زنگ کلیسا صدا دهد در این رابطه فقط پیشنهاد می‌کنم که مهندس صدا با خصوصیات تو آشنا باشد چرا شناخت تکنیکی استودیو خیلی مهم است ولی اگر او شما را هم بشناسد و با کارتان آشنا باشد دراین‌صورت همکاری شما دارای حاصل مثبتی خواهد شد.
درحقیقت صدای ضبط‌شده در یک استودیو وابسته به کار مهندس صدا است چون‌که در استودیو دستگاه‌های مختلفی قرار دارد و او باید به آن‌ها تسلط و به سالم بودنشان اعتماد داشته باشد دکمه‌ها تنظیم‌کننده ها دیودهای فراوان و در واقع او مثل یک دوست دکتر نسخه برای صدای تو می‌نویسد. زمانی‌که بخواهی یک تصنیف قدیمی را بخوانی شاید که او یک میکروفن قدیمی را امتحان کند و مورداستفاده قرار دهد و حتی اکو خاصی برای صدایت بکار گیرد حال فکر کن که اگر بخواهی خودت تنها با تمام این مجموعه که شامل میکروفون اکولایزر و افکت‌ها است دست به آزمایش بزنی و به‌کارگیری شاید که ماه‌ها زمان نیاز داشته باشی ولی شما آن‌جا نشسته و او به‌نحو احسن کار را انجام می‌دهد به این جهت نسخه‌ای که او می‌نویسد برای صدای تو مهم است زمانی‌که کار ضبط تو تمام شد می‌توانی از او سوال کنیم و نظر او را بخواهی که آیا صدای من مناسب ضبط شده‌است؟
باید فکر کنید مهندس صدا به‌عنوان یک همکار هنری در کنارتان است دراین‌صورت او هم با تمام وجود در کنارتان خواهد بود و دستگاه‌های داخل استودیو را می‌شناسد و شما موسیقی را که در مجموع با صدایتان ضبط‌شده و سرانجام با درهم کردن اصوات ضبط‌شده توسط میکس آماده برای شنیدن تحویل خواهید گرفت در حال حاضر موسیقی ضبط‌شده را به دستگاه کامپیوتر می‌دهند و از امکانات کامپیوتر استفاده می‌کنند که در این حال به متخصص کامپیوتر نیاز است حتی دستگاه‌های قدیم استودیوها را بعضی‌ها کنار گذاشتند و فقط به شکل دیجیتال کار می‌کنند که امکانات بسیار زیادی دارد بسیار مثبت‌تر و دقیق‌تر صدا را ضبط می‌کنند.
دستگاه چند باندی
بزرگی سطح یک استودیو معمولاً توسط تعداد خطوط باند صدا مشخص می‌شود یک استودیوی حرفه‌ای به‌طور معمول دارای بیست و چهار باند است در استودیوهای خیلی بزرگ‌تر دو بیست و چهار باند را به‌هم وصل می‌کنند که دارای چهل و هشت باند می‌شوند هر دو دستگاه را با هم هماهنگ س کلون می‌کنند. استودیوها معمولاً شامل چهار یا هشت یا دوازده یا شانزده و سی و دو باند هستند ولی استودیوهای گران‌قیمت با داشتن بانک‌هایشان شناخته می‌شوند.
دستگاه باند یک ماشین است که با آن قسمت‌های مختلف اصوات را به‌طور جداگانه ضبط کرده و صدای سازهای مختلف را با هم ترکیب می‌کنند. یک مثال ساده اینکه اگر یک چهار باندی داشته باشی می‌توانی چهار خط موسیقی ضبط کنی مثال ساز کوبه‌ای در باند اول باس دوم گیتار سوم و آواز خودت را در باند چهارم حتی می‌توان باند را طوری راه انداخت که خط اول و دوم را بی‌صدا گرفت و فقط صدای آواز و گیتار را شنید کوبه‌ای ها و بازها می‌توانند در موقع مناسب با اصوات دیگر ترکیب شوند درواقع یک‌صدا و یا دو و یا سه صدا می‌تواند بسته شوند و در موقع لزوم می‌توان آن‌ها را باز کرد و شنید.
یکی از کارهای اصلی در استودیوی چند باندی این است که مهندس صدا اصوات را ضبط می‌کند و هر زمان هر صدای دلخواه را بسته و یا باز می‌کند که شنیده شود. هر سیستم ضبط خش و فرش زیادی دارد به همراه صدای اصلی اما زیر نفوذ صدای اصلی است. به‌این‌ترتیب سیگنال تن های اصلی تخریب نخواهد شد و تغییری در صدای اصلی به وجود نخواهد آورد. از آن گذشته صدای هر ساز تنها را با میکسر می‌شود تقویت کرد و متعادل نمود تااینکه مجموعه‌ی صداها آرام بخش شده و می‌شود آن‌ها را شنید. برای مثال فرض کنید سیگنال اصوات ضبط‌شده گیتار و آواز رو داریم حال به شکل دلخواه می‌شود این دو صدا را متوازن کرد به این شکل صدای آواز بالاتر از گیتار قرار می‌گیرد و یا عکس آن. به‌طور طبیعی باید سیگنال اصوات آواز بالاتر از گیتار باشد چون همراه با متن است و دراین‌صورت شنونده متن را کاملاً روشن می‌فهمد. با یک ماشین چهار باندی علاوه‌بر اصواتی که ذکر شد و چهار باند را گرفت سازها و آواز افکت‌های جلوه مختلفی هم می‌شود ضبط کرد چگونه؟ چهار باند ما اشغال شده‌است کوبه‌ای باس گیتار آواز ناگهان به فکرش می‌رسد که اصوات دیگری در پس‌زمینه داشته باشی برای مثال صدای آب دریا باد و غیره ابتدا دو صدا را می‌شود میکس کرد ترکیب کردن درهم کردن و حال یک خط خالی داری. حتی می‌شود سه و یا چهار صدا را میکس کنید. بنابراین باند خالی دارای افکت موردنظر را می‌توان وارد کنی. اگر قرار باشد که افکت زنده و همراه با ساز یا آواز گرفته شود باید با کمک هدفون گوشی این کار انجام شود.
برای میکس کردن نیازی به نوازنده نیست و این کار را مهندس صدا به‌تنهایی انجام می‌دهد. یک مثال طرح در رابطه با این تکنیک آلبوم Tubular Bells از Mikeoldfield است که او سی و دو ساز را به‌تنهایی نواخت و دائم اصوات را با هم میکس می‌کرد و همیشه باند خالی هم داشت. خاصیت دیگر میکس در این است که اگر صدای ارکستر کوچکی را خاصی ضبط کنی برای حجیم شدن اصوات می‌توان دو بار یا سه بار همان قطعه را بنوازند و بعد از میکس آن‌ها ارکستر پرحجمی شنیده می‌شود. حتی در مورد صدای شما هم این کار را کرد.
به‌این‌ترتیب شما دارای یک‌صدای قوی خواهید بود حتی با میکسر چند باندی می‌شود بخشی از خراب‌کاری صدا را درست کرد. این عمل هم تکنیک خاصی می‌خواهد. برای مثال باند صدای شما از ابتدا تا انتها درست خوانده‌شده اما بعضی از جاهای متن را درست نخوانده‌اید. دراین‌صورت ضرورتی ندارد که خط اجرایی تو و نوازنده‌ها نواخته و خوانده شود ضبط نوازندگان را که داری حال به صدای خودتان گوش می‌دهید البته با هدفون جایی‌که به متن غلط می‌رسید صدابردار مجدداً متن درست تو را ضبط می‌کند و درست جایگزین غلط می‌شود. برای خواندن متن درست بدون شکل باید از هدفون استفاده کنید که اصوات سازها مجدداً ضبط نشوند.
میکروفون استودیو
میکروفون گوشه استودیو به جهان بیرون است. میکروفون از اولین دستگاه وسایل استودیو است که برای صدا بکار می‌رود و یک قسمت مهم در کار استودیو است. میکروفون استودیو از میکروفون‌های دیگر جداست برای مثال از میکروفون صحنه که برای عرضه کار زنده استفاده می‌شود. میکروفون صحنه تا حدودی مقاوم و نسبتاً کوچک است از آن گذشته باید طراحی ساده و زیبایی داشته باشد فقط صدای خوب بدهد به این دلیل باید کوچک باشد چون شما روی صحنه آن را جلوی دهانت می‌گیری که تقریباً نیمی از صورتت را می‌پوشاند. برای خواندن روی صحنه باید درجایی قرار بگیری که مناسب باشد وگرنه اصوات دور و اطرافت مزاحم خواهند شد. گاهی روی صحن تو با اعتمادبه‌نفس کامل نمی‌روی در این حالت مهندس صدا یک میکروفون دیگر در جایی دیگر قرار می‌دهد بدون اینکه به خواننده بگوید و یا میکروفون رو از دست او می‌گیرد و این زمانی است که به صدای آن میکروفون اعتمادی نیست. هر میکروفن با فرکانس مشخص و طرح‌های مختلف ساخته می‌شود. با این شرایط که صدای زیروبم با تقویت مساوی تنظیم شود. به‌عبارتی یک میکروفون برای اصوات زیر و سیگنال اصوات بالا لازم است و برای تون‌های پایین یک میکروفن بهتر با سیگنال مساوی که برای هر دو تن باشد به کار می‌برند. مهندس صدا در استودیو این میکروفون خاص را مورد استفاده قرار می‌دهد. به این معنی که یک میکروفن مناسب برای گیتار باس و میکروفون دیگری برای صدای مردان و غیره البته تمام این نظرها مربوط می‌شود به نسخه‌ای که صدابردار برای ضبط می‌نویسد!
باید در نظر داشت که فرکانس را چگونه به این میکروفون وارد می‌کنیم فرکانس نوسانات صدا و فاصله چقدر است آیا مستقیم است یا اینکه از کنار فرکانس را می‌فرستیم اگر میکروفون خیلی نزدیک باشد یک افکت خاصی پراکسی میتی ظاهر می‌شود این افکت تاثیر مازادی برای تقویت فرکانس باس در صدای شما است و زمانی مورداستفاده است که بخواهیم باس بخوانیم. در این حالت تا حدودی صدای شما ناخالص و نامفهوم می‌شود. اما اگر کاملاً نزدیک به میکروفون بخوانی ممکن است صدای تو وز دار یا پاپن شود. زمانی ک نزدیک می‌خوانی هوا از دهان تو به پوسته میکروفون برخورد می‌کند که پوست در میکروفون گذاشته می‌شود و بسیار حساس است و امواج واردشده را به نوسان درمی‌آورد و بر آن تأثیر می‌گذارد. این ضربه الکترونیک پوست در محل سخت خود به‌عنوان تون باز تعبیر می‌شود که اغلب آزاردهنده است شما می‌توانید از این حالت میکروفون برحذر باشی و از کنار بخوانی. زمانی از نوع میکروفون ذغالی استفاده می‌شود که خیلی مجبور نباشید در کنار بخوانید چون‌که صدای شما را به‌خوبی دریافت نمی‌کند. امکان دیگری وجود دارد که از یک حامی صدا یا پاپ شیلد یا پاپ فیلتر استفاده کنید. این حامی یک قطعه‌ی ساده از مواد خیلی ظریف است که بین دهان و میکروفون روی یک پای نگه می‌دارند. درواقع این پاپ شیلد مثل یک جوراب نایلون است و بدون کابل برق که بر روی یک مفتول مدور بسته‌شده و در استودیوهای سطح بالا برای کارهای خاصی از آن استفاده می‌کنند. عملکرد این پاپ فیلتر آن است که هوایی که از دهان به آن برخورد کند هدر نمی‌رود و صدا رو هم خفه نمی‌کند. استفاده دیگر آن اینکه شما می‌توانید کاملاً نزدیک میکروفن بخوانید.
افکت Effects
زمانی‌که شما دستگاه افکت را بشناسید و عملکرد آن را بدانید بر برایتان حیرت‌آور است که چه کارایی دارد و چه کمکی به اصوات موسیقیایی می‌کند.
مهندس صدا در استودیو می‌تواند اصوات تو را با کمک افکت کاملاً تغییر دهد. یک موزیسین مبتدی تمایل دارد که به‌طور اغراق‌آمیزی از افکت‌ها استفاده کند چون‌که افکت‌های زیادی را در اختیار دارد. حتی این کار می‌تواند جنبه تفریحی داشته باشد البته بدون اصوات ضبط‌شده دیگر چون افکت‌های اغراق‌آمیز ثبتی شنونده را آزار می‌دهند. دراین‌صورت افکت باید بعد از میکس نهایی موسیقی انجام شود و بعد از میکس نیاز خود به فکر را انتخاب می‌کنید. برای مثال اگر اصوات فضایی می‌خواهید باید افکت‌های زیادی را با هم ترکیب کنید تا به نتیجه برسید. یادتان باشد اگر یک موسیقی محلی داشته باشید و افکت فضایی را در بک‌گراند آن مصرف کنید یه کار فانتزی و شاید هم کمدی انجام داده‌اید! به‌عبارت‌دیگر زمانی‌که میکس تمام شد و از افکت‌ها استفاده کردید باید شنونده احساس رضایت را از آن دریافت کند.
برای ایجاد هیجان بیشتر در صدا و موسیقی شما باید آزمایش‌هایی انجام شود. اگر وضعیت اقتصادیتان اجازه می‌دهد باید کمی وقت در استودیو بگذرانید و صدای خود را با انواع به کوه‌های موجود همراه با افکت‌های مختلف آزمایش کنید. در استودیو که می‌خواهی بخوانی باید آماده‌ی خواندن باشید نه اینکه در آن‌جا صدای خود را گرم کنید و بعد بخوانید! گرم کردن صدا برای تمرین است نه برای ضبط صدای خود را ضبط می‌کنید و بعد با مهندس صدا در استودیو نشسته کار میکس را انجام می‌دهید و سرانجام افکت‌های مربوطه را به دست می‌آورید و در جای خود می‌گذارید همه‌چیز درست سر جای خودش!
کمپرسور Compressors
درحقیقت تنظیم‌کننده لیبل یا میزان و شدت دینامیسم صدا است. درمورد دستگاه ضبط چند باندی بحث داشتیم و باید بدانیم که این عزیزترین وسیله برای مهندس صدا است که بتواند درحدود امکان صدای مناسب را ضبط کند. برای مثال اصوات بلند یا زیر خشم خشم بیشتری را دارند و او کوشش می‌کند که تا حد امکان از آن بکاهد. برای این کار اصوات جلوی میکروفن باید با قدرت یکسان و حتی فاصله یکسان به دستگاه ضبط برسد. تقریباً غیرممکن است که بشود خود را جلوی میکروفن در یک حالت یکسان نگه‌داشت و به این جهت تمپل صدا تغییر می‌کند. با یک کمپرسور که در دستگاه ضبط به‌کاررفته می‌شود این توازن را برقرار کرد. پس هرچقدر خواستید با صدای بلند بخوانید چون‌که تقویت‌کننده میکروفون به‌طور خودکار آن را تقلیل می‌دهد. در این کار مهندس صدا می‌تواند بلند و کوتاهی صدا را تنظیم کند. زمانی‌که شما از مرز مطلوب صدا گذشته باشید آن را پایین می‌آورد. کمپرس کردن ضعیف یعنی اینکه از صدای خیلی کم کاسته شود. کمپرس کردن قوی یعنی اینکه از صدای خیلی زیاد کاسته شود چون اصوات تراکم زیادی پیدا کرده‌اند. در حالتی که صدا بالا و جیغ باشد توسط کمپرسور می‌توان آن را تقلیل داد و شدت دینامیسم اصوات را منظم نمود.
اکسپاندر Expanders
اکس پندر دقیقاً عکس کمپرسور را انجام می‌دهد. اگر صدای شما از مرز مشخصی پایین‌تر برود دراین‌صورت صدا تقویت شده و بالا می‌آید. یک Kompander دستگاهی است از کمپرسور و اکسپاندر که این دستگاه بالا و پایین بودن اصوات را تنظیم می‌کند. نکته اینکه امروزه کمتر از اکسپاندها در ضبط در استودیو استفاده می شود.
نویز گیت Noise Gate
اگر در داخل استودیو هیچ صدایی تولید نشود از اطاق فرمان جایی‌که صدابردار کار می‌کند میکروفون داخل استودیوی صدا را باز کنید اصوات خاصی را گرفته و می‌شنوید. درصورتی‌که کوچک‌ترین صدایی ایجاد نمی‌کنید بن فضای صدا می‌گویند. طبیعی است که اگر صدایی در استودیو ضبط شود آن ذرات اصوات را هم به‌همراه دارد. برای رفع این اصوات مهندس صدا از گیت یا دروازه برای مسدود کردن صدا بهره می‌گیرد. او کوشش می‌کند که مرز صدای تولید شده را تا حد امکان بالا قرار دهد طوری که بسیاری از آن ذرات صدا و حتی اصوات جنبی مثل نفس کشیدنه شما جلوی میکروفون را مسدود نماید. به‌همین دلیل زمانی‌که شما آوازه ات را با صدای بلند می‌خوانید تعجب نکنید که بعد از صدابرداری آن را آهسته‌تر می‌شنوید چون مهندس صدا مجبور است که این عمل را انجام بدهد.
اکولایزر Equalizers
اکولایزر یا ای کیو EQ دستگاهی در اختیار مهندس صدا است و او می‌تواند با آن فرکانس اصوات را بالا یا پایین بیاورد. درست مثل زیروبم کردن در دستگاه های فای و ایکائو که این اختلاف را به‌طور مشخص تنظیم می‌کنند. اگر در گرافیک اکولایزر سی اهرم تنظیم‌کننده داشته‌باشیم مهندس صدا فرکانس فواصل را تا یک درجه سوم می‌تواند تغییر دهد. پارامتر اکولایزر را می‌توان با هدف مشخص براساس فرکانسی انتخاب کرد که در تقویت و یا تضعیف صدا تاثیر داشته باشد. در میکسر استودیو چند تنظیم‌کننده اکولایزر وجود دارد. اکولایزر می‌تواند وسیله‌ای برای تنظیم کردن میکروفون هم باشد. در این شرایط می‌توان صدای شما را با تقویت کردن فرکانس بالا تا شش کیلو هرتز و حتی بیشتر واضح و شفاف نمود و یا با تز حیف کردن فرکانس بم تا حدود سیصد هرتز صدای روشنی ساخت. بنابراین اکولایزر می‌تواند تولیدکننده صدای گرم سرد سرسخت و مقاوم پور بیان همچنین متالیک از لحاظ ظاهر شبیه فلز سخت و نافذ برای صدا مورد استفاده قرار بگیرد. با قرار دادن گلایدر در شرایط خاص زمانی ک نظم گرافیک آن به‌طرف بالا و بقیه پایین باشد می‌توان افکت‌هایی مثل صدای تلفن صدای داخل تونل یا صدای ربات یا آدم‌آهنی تولید کرد. اکولایزر در قسمت ترکیب اصوات و در قسمت پایانی مهم است چون می‌توان یک تصویر سه‌بعدی تولید کرد که تاثیر مناسبی در میکس داشته باشد. به‌عبارت‌دیگر در ضبط تمام سازها و آواز اصوات تا حدی بالا باشند که کاملاً خوانده و شنیده شوند و همچنین ساز و آوازی نیش‌دار صدا ندهند. در این حالت قدرت قدرت اصوات ساز و آواز باید در یک شرایط باشند.
بنابراین صدای تو ترکیبی است از سازها و افکت‌ها طوری که مهندس صدا بسیاری از افکت‌ها را با صدای شما آزمایش کرده تا بتواند بهترین ترکیب را از این مجموعه به دست بیاورد.
در بعضی از استودیوهای کوچک افکت‌های محدودی دارند صدا را همراه با افکت ضبط می‌کنند اما در استودیوهای دیگر صدای شما تنها و افکت بعد از صدای شما ضبط‌شده که در آخر با هم ترکیب می‌شوند.
